اصل پنجم:
یکی از محسنات و مزایای اسلام و دستورات آن در مورد گذشت و سهل گیریش با مردم این است که هرگاه چیز مضری را حرام کرده باشد در مقابل آن چیزی دیگری را که بهتر و مفید تر از آن است حلال نموده که جای آنرا پر می کند و موجب بی نیازی از آن می گردد. ابن قیم رحمه الله علیه این موضوع را به نحو احسن چنین بیان می نماید: خداوند بخت آزمایی با تیر را حرام نموده و در مقابل نماز و دعای استخاره را به منظور انتخاب مصلحت به مسلمانان بخشیده است. ربا را حرام کرده ولی در عوض تجارت پر سود را مباح گردانیده است، قمار در اسلام حرام است اما در مقابل شرط بندی در مسابقات سودمند، مانند اسب و شتر دوانی و تیر اندازی حلال است، پوشیدن لباس ابریشم برای مرد حرام و در عوض انواع لباس های پشمی، کتانی و پنبه ای برایش حلال است؛ زنا و لواط در اسلام حرام می باشند ولی در مقابل ازدواج حلال را به مسلمانان سفارش کرده است؛ روزیهای ناپاک، آلوده و زیان آور حرام ولی روزیهایی پاکیزه و مفید حلال است.اگر با دقت تمام احکام و دستورات اسلام را مورد بررسی قرار دهیم می بینیم هرگاه خداوند با تحریم امر مضری برای انسان تنگنایی به و جود آورده باشد، در مقابل با حلال نمودن چیزی بهتر از آن گشایش بیشتری برای او به وجود آورده است. خداوند متعال نمی خواهد بشر را در گمراهی، مضیقه و ناراحتی قرار دهد، بلکه اراده او همیشه بر خیر و برکت و رحمت و گشایش بر بندگانش می باشد.
خداوند می فرماید:
(یُرِیدُ اللَّهُ لِیُبَیِّنَ لَکُمْ وَیَهْدِیَکُمْ سُنَنَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَیَتُوبَ عَلَیْکُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ*وَاللَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَیُرِیدُ الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَنْ تَمِیلُوا مَیْلًا عَظِیمًا*یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْکُمْ ۚ وَخُلِقَ الْإِنْسَانُ ضَعِیفًا)سورة نساء آیه های ۲۶ تا ۲۸
(خداوند می خواهد به وسیله احکام و دستوراتی که برای شما فرستاده است راه خیر و صلاح را برای شما روشن سازد وشمارا به راه انبیا وصالحین آنان که پیش از شما بوده اند هدایت نماید و به واسطه عمل به این دستوارت و احکام از گناهان شما گذشت کند، همانا خداوند عالم و درستکار است. خداوند می خواهد پیروی از احکام او را وسیله ای برای تزکیهٔ نفس و پاکی قلب خود قرار دهید تا شما را مورد عفو قرار دهد اما کسانی که به پیروی از فرمان هوای نفس احکام خدا را نادیده میگیرند می خواهند شما آشکارا از راه حق منحرف و گمراه شوید، خداوند میخواهد مشکلات و سختیها را برای شما سهل نماید، و انسان ذاتاً ضعیف و ناتوان خلق شده است.)
